«Վրացական երազանքի» խոստում. Եվրամիությանն անդամակցելու բանակցությունները կմեկնարկեն

վճիռ. Չի կատարվել

«Վրացական երազանքի» ներկայացուցիչները տարբեր կերպ հնչեցրել են խոստումը, որ «Վրացական երազանքի» կառավարությունը կկարողանա բանակցություններ սկսել Եվրամիությանն անդամակցելու շուրջ։ Որոշ դեպքերում խոստումը տրվել է կոնկրետ կամ մոտավոր ժամկետով, իսկ որոշ դեպքերում՝ ժամկետներ են նշվում։

Օրինակ, վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեի 2024 թվականի ապրիլի 23-ի հայտարարության համաձայն՝ «Վրացական երազանքը» կընդունի «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության» մասին օրենքը և առաջ կգնա Եվրամիության ուղղությամբ, կբացի  բանակցությունները: 

«Նրանք շատ բաներ են ասել, այդ թվում՝ եթե Սաակաշվիլիին չազատենք, ԵՄ-ից ոչինչ չենք ստանա։ Արդարադատության նախարարի մոտ եկան 27 դեսպաններ և ասացին, որ եթե Սաակաշվիլիին չազատենք, պետք է մոռանալ այն ամենը, ինչ կապված է Եվրամիության հետ։ Նույնը այստեղ է լինում, ասում են՝ այս օրենքը համապատասխան չէ, չպետք է ընդունվի։ Մենք այն ժամանակ չազատեցինք Սաակաշվիլիին և ստացանք թեկնածուի կարգավիճակ, հիմա էլ կընդունենք այս օրենքը և կգնանք առաջ, բանակցություններ կբացվեն ԵՄ ուղղությամբ։ Ամբողջ Եվրոպան մոբիլիզացվել էր Սաակաշվիլիին ազատելու համար, քանի որ ԵՄ-ի վրա արտաքին ազդեցություններ կային, բայց մենք մինչև վերջ պահեցինք մեր որոշումը։ Սաակաշվիլիի մասին սուտ էր տարածվում, նա ձևացնում էր և չէր մահանում։ Այն, ինչ մեզ ասում էին եվրոպացի դիվանագետներն ու քաղաքական գործիչները, սուտ էր։ Մենք Սաակաշվիլիին չազատեցինք և ստացանք կարգավիճակ. Մեզ ասում են, որ այս օրենքը վատն է, մենք կբացահայտենք ճշմարտությունը, և բանակցությունները կբացվեն։ Ամեն ինչ արեցինք մինչև վերջ, դրա համար էլ մեզ թեկնածուի կարգավիճակ շնորհեցին»։

«Վրացական երազանքի» նախագահ և խորհրդարանական մեծամասնության առաջնորդ Իրակլի Կոբախիձեն 2023 թվականի նոյեմբերի 28-ի իր հայտարարության մեջ ասում է. «...Երկիրը չի ավիրվի, եթե նրանք չմասնակցեն այս 9 կետերի իրականացմանը. Մեր երկիրը դեռ առաջ է գնալու, սակայն, իհարկե, լավ կլինի, որ բոլոր սուբյեկտները հետևեն Եվրամիության պահանջներին և ներգրավվեն այն գործընթացներին, որոնք առնչվում են Եվրամիության կողմից ներկայացված պայմանների կատարմանը։ Այսպիսով, աշխատանքը կշարունակվի: Միգուցե, ստիպված լինենք միայնակ գնալ հաջորդ փուլ՝ բաց բանակցություններ և այլն։ Ցավոք սրտի, մենք մեծ հույսեր չունենք ընդդիմության հետ։ Անցյալի փորձը մեզ լավատեսության պատճառ չի տալիս։ Բոլոր դեպքերում, ընդդիմությունը խառնվի, թե ոչ, մենք դեռ անցնելու ենք հաջորդ փուլ, 9 առաջնահերթություններ կկատարվեն, քանի որ կարողացանք աշխատել, հետո ստանալ թեկնածուի կարգավիճակ, մենք նույնպես կկարողանանք շարունակել այս աշխատանքային գործընթացը։

«Վրացական երազանքի» գլխավոր քարտուղարի և Թբիլիսիի քաղաքապետ Կախա Կալաձեի 2024 թվականի մայիսի 2-ի հայտարարության համաձայն՝ «...շատ շուտով մենք կընդունենք նշված օրենքը [«արտաքին ազդեցության թափանցիկության մասին»] և  ձեզ մի հետաքրքիր և կարևոր թեմա ներկայացնեմ, գիտեմ, շատ ուրախ կլինեք: Կանցկացվեն շատ կարևոր հանդիպումներ։ Ես կարող եմ ձեզ «սպոյլերել» և ասել, որ բանակցությունները հաստատ կբացվեն, և «Վրացական երազանքի» օրոք Վրաստանը անպայման կդառնա Եվրամիության լիիրավ անդամ, բայց ոչ «ընկճված», այլ «Հպարտ, գլուխը բարձր, երկու ոտքի վրա ամուր  կանգնած, արժանապատվությամբ լի։ Ես ուզում եմ, որ բոլորն իմանան սա»:

«Վրացական երազանքի» գլխավոր քարտուղարի և Թբիլիսիի քաղաքապետ Կախա Կալաձեի 2024 թվականի հունիսի 13-ի հայտարարության համաձայն՝ «բանակցությունների մի մասը հաշվարկված է Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագրով։ Վրաստանը Եվրամիության կողմից ներկայացրել է ինը կետից բաղկացած գործողությունների ծրագիր, որն ամբողջությամբ կիրականացվի մի քանի օրից։ Իհարկե, ամեն ինչ կարվի իշխանության կողմից, որպեսզի բացվեն ԵՄ-ին անդամակցելու բանակցությունները։ Բոլոր վիճակագրություններով ու ցուցանիշներով մենք շատ առաջ ենք բոլոր երկրներից՝ Ուկրաինայից, Մոլդովայից։ Ես շատ հուսով եմ, որ բանակցությունները կբացվեն, և այս փաստը չի օգտագործվի այնպես, ինչպես եղավ թեկնածուի կարգավիճակի դեպքում. երկրին շանտաժի էին ենթարկում, ինչը շատ ծանր էր։ Հույս ունեմ, որ նման վերաբերմունք չի լինի»։

Վրաստանում Եվրամիության դեսպան Պավել Հերչինսկին պարզաբանել է, որ 9 քայլերի առնչությամբ ձեռք բերված առաջընթացի հիման վրա տեղի կունենա անցում դեպի անդամակցության բանակցությունների մեկնարկ:  Գերմանիայի դեսպան Պիտեր Ֆիշերը (ինչպես նաև Եվրամիության և անդամ երկրների այլ ներկայացուցիչներ) նույն դիրքորոշումն ուներ. բանակցությունները հնարավոր է բացվեին, եթե Վրաստանը առաջընթաց գրանցեր 9 քայլերի կատարման գործընթացում։

Չնայած Իրակլի Կոբախիձեի և Կախա Կալաձեի հայտարարություններին, որ «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության» մասին օրենքի ընդունումն օգնում է բացել ԵՄ-ին անդամակցելու բանակցությունները, և Վրաստանի կառավարությունն անում է ամեն ինչ, այդ թվում՝ իրագործում է 9 կետից բաղկացած ծրագիրը ԵՄ-ին անդամակցելու բանակցությունները սկսելու համար, ԵՄ գնահատականներն ու պաշտոնական դիրքորոշումները վկայում են հակառակի մասին։ Օրինակ, Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի խոսքով, նշված օրինագիծը Վրաստանին չի մոտեցրել Եվրամիությանը, այլ հակառակը, քանի որ այն չի համապատասխանում Եվրամիության սկզբունքներին ու արժեքներին։ ԵՄ արտաքին քաղաքականության և անվտանգության հարցերով գերագույն ներկայացուցիչ Ջոզեֆ Բորելի հայտարարության համաձայն՝ նշված օրենքը անհամատեղելի է Եվրամիության արժեքների հետ։

Ըստ Եվրամիության և նրա անդամ երկրների՝ «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքի նախագիծը հակասում է 9 քայլերին (օրինակ՝ քաղաքացիական հասարակության ազատ գործողությունների և Եվրամիության և նրա արժեքների մասին ապատեղեկատվության դեմ պայքարի առումով) և  Եվրամիության արժեքներին, այսպիսով լուրջ խոչընդոտ կստեղծի Վրաստանի անդամակցության ճանապարհին։ Վրաստանում Գերմանիայի դեսպան Պիտեր Ֆիշերի խոսքով՝ եթե նշված օրինագիծն ընդունվի, Գերմանիան չի աջակցի Վրաստանի անդամակցության բանակցությունների բացմանը (որոշման համար անհրաժեշտ է ԵՄ բոլոր անդամների համաձայնությունը)։ Ընդհանուր առմամբ, նրա հայտարարության համաձայն, հնարավոր է եղել բանակցություններ սկսել Վրաստանի՝ Եվրամիությանն անդամակցելու համար։

Նմանապես, Էստոնիայի դիրքորոշումը նշված հարցում նույնպես հրապարակային էր։ Էստոնիայի արտաքին գործերի նախարարի խոսքով՝ «արտաքին ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքը Վրաստանը հեռացրեց Եվրամիությունից։ Միաժամանակ Էստոնիայի խորհրդարանը հայտարարություն է ընդունել, ըստ որի, ի թիվս տարբեր պայմանների, եթե Վրաստանը չեղարկի «օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքը, Էստոնիան պետք է արգելափակեր Եվրամիությանը Վրաստանի անդամակցության հետ կապված հետագա բոլոր գործընթացները։ Ըստ այդմ, Էստոնիայի արտաքին գործերի նախարարի հայտարարության համաձայն, Վրաստանը հետագա քայլ չէր անի Եվրամիությանն անդամակցելու հարցում, եթե Վրաստանի կառավարությունը չփոխեր իր վարքագիծը և, ի թիվս այլ բաների, չեղարկեր «օտարերկրյյա ազդեցության թափանցիկություն մասին» օրենքը. Ուղիղ չնշելով բանակցությունների մասին որոշումը՝ ԵՄ մի շարք անդամ երկրներ և ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ հայտարարեցին, որ «արտաքին ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքը չի համապատասխանում ԵՄ չափանիշներին և Վրաստանը հեռացրեց ԵՄ-ից։

Վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեն այնուհետև հայտարարել է, որ օրենքի ընդունմամբ բանակցություններ սկսելու հնարավորություններն աճել են 20-30%-ով, սակայն, ըստ Եվրամիության, Վրաստանի անդամակցության գործընթացի սառեցումը օրենքի ընդունման արդյունքն է։ Ըստ Ջոզեֆ Բորելի, նա անհանգստացած է, որ «պաշտոնական դերակատարները ապատեղեկատվություն են տարածում ԵՄ-ի և նրա արժեքների մասին: Նա ուղղակիորեն արձագանքել է Կոբախիձեի պնդմանը. «Մենք հայտարարուսթյուններ լսեցինք Վրաստանի ամենաբարձր մակարդակից, որոնք, ի զարմանս մեզ, պնդում էին, որ այս օրենքը երկիրը մոտեցնում է Եվրամիությանը։ Ուզում եմ հստակ ասել՝ ոչ։ Ոչ, այս օրենքը և դրա շուրջ զարգացած բոլոր բացասական իրադարձությունները հեռացնում են Վրաստանին Եվրամիությունից, չեմ կարող ավելի հստակ և հակիրճ լինել»:

Ի հավելում Եվրամիության հստակ կոչերի, որ «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքի ընդունումը խնդիրներ կստեղծի Վրաստանի եվրաինտեգրման համար, ներառյալ բանակցությունների բացումը, հուլիսի 9-ին Եվրամիության գնահատականի համաձայն, 2024 թվականը Վրաստանի 9 քայլերի կատարման գործընթացում (որը նախապայման է բանակցությունների բացման համար և Կախա Կալաձեն 2024 թվականի հուլիսի 13-ին, ըստ հունիսի հայտարարության, այն կավարտվի մի քանի օրից) ունեցել է միայն չնչին առաջընթաց: Նաև, մինչ այդ հնչած գնահատականների համաձայն՝ 9 քայլերից «օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքի ընդունումը մի քանի ուղղություններով վատթարացրեց առկա իրավիճակը։

9 քայլերի իրագործման և «Վրաստանի խորհրդարանի կողմից վերջերս ընդունված որոշումների» աննշան առաջընթացը պատճառ դարձավ, որ ԵՄ առաջնորդները որոշեցին դադարեցնել Վրաստանի ԵՄ անդամակցության գործընթացը։ Մասնավորապես, Եվրոպական խորհրդի 2024 թվականի հունիսի 27-ի եզրակացությունների համաձայն՝ Եվրոպական խորհուրդը լուրջ մտահոգություն է հայտնել Վրաստանում տեղի ունեցող վերջին զարգացումների վերաբերյալ։ Մասնավորապես, ըստ Եվրոպական խորհրդի[1], օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին օրենքի ընդունումը հետընթաց է թեկնածուի կարգավիճակի վերաբերյալ հանձնարարականում Եվրոպական հանձնաժողովի կողմից սահմանված քայլերի նկատմամբ (նկատի ունի 9 քայլ): Եվրախորհուրդը կոչ է արել Վրաստանի կառավարությանը փոխել ներկայիս կուրսը, ինչը բացատրել է նրանց մտադրությունները, քանի որ ներկայիս ընթացքը վնասում է Վրաստանի ուղուն դեպի Եվրամիություն, ինչը դե ֆակտո «առաջացնում է անդամակցության գործընթացի կասեցում»։

Ըստ այդմ, չի կատարվել «Վրացական երազանքի» խոստումը 9 քայլերի կատարման և Եվրամիությանն անդամակցելու բանակցություններ սկսելու վերաբերյալ։ Ըստ Եվրամիության՝ 9 քայլերի իրականացման հարցում կա միայն չնչին առաջընթաց, «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքի ընդունումը վատթարացրեց իրավիճակը այս առումով, և ի վերջո Եվրամիությունը որոշում կայացրեց. ընդհանրապես դադարեցնել Վրաստանի անդամակցության գործընթացը (այդ դիրքորոշումն առանձին-առանձին արտահայտել են նաև ԵՄ անդամ մի քանի երկրներ, որտեղ նշել են, որ չեն աջակցի բանակցությունների բացմանը նշված օրենքի ընդունման պատճառով։ Ընդլայնման մասին որոշումը պահանջում է աջակցությունը։ ԵՄ անդամ բոլոր երկրները): Ուստի «Վրացական երազանքի» խոստումը չկատարվեց. ոչ միայն Վրաստանը բացեց Եվրամիության հետ անդամակցության բանակցությունները, այլեւ Եվրամիությունը դադարեցրեց Վրաստանի հետ անդամակցության գործընթացը։