Մարիամ Քվրիվիշվիկլի.
Վճիռ. «Փաստ-մետր»-ի եզրակացության համաձայն՝ Մարիամ Քվրիվիշվիլիի հայտարարությունը հավարվում է ճշմարտություն
Ռեզյումե. 2022 թվականի առաջին եռամսյակում Վրաստան է այցելել 1,208 միլիոն միջազգային զբոսաշրջիկ, որից 1,066 միլիոնը եղել են միջազգային այցելուներ, որոնցից 845 հազարը՝ զբոսաշրջիկներ։ Վերականգնման ցուցանիշը 2019 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ միջազգային ճանապարհորդների համար հասել է 74,7%, այցելուների համար՝ 79,9%, զբոսաշրջիկների համար՝ 95,8%։
Առաջին եռամսյակում զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտը կազմել է 795 մլն դոլար, որն իր հերթին 37,5%-ով գերազանցում է 2019 թվականի ցուցանիշը։ Հաշվի առնելով փոխարժեքի փոփոխությունը և գնաճը, եկամուտների աճի տեմպերը, բնականաբար, ավելի ցածր են, թեև այն դեռ համեմատելի է մինչհամաճարակային ցուցանիշի հետ։ Հաշվի առնելով զբոսաշրջիկների թիվը և զբոսաշրջային եկամուտների աճի դինամիկան՝ «Փաստ-մետր»-ը Մարիամ Քվրիվիշվիլիի հայտարարությունը ճշմարտություն է գնահատել։
Վերլուծություն
Էկոնոմիկայի և կայուն զարգացման փոխնախարար Մարիամ Քվրիվիշվիլին, խոսելով զբոսաշրջության մասին, հայտարարել է. «Մենք տեսնում ենք, որ մեր երկրի զբոսաշրջության ոլորտն արդեն ամբողջությամբ վերադարձել է հետհամաճարակային ցուցանիշին՝ շատ դրական դինամիկայով։ Առաջին եռամսյակի տվյալներով՝ մեր երկիրն ընդունել է ավելի քան 1 մլն 200 հազար միջազգային զբոսաշրջիկի, ինչը նշանակում է, որ զբոսաշրջային այցելությունները, առաջին եռամսյակի տվյալներով, արդեն լիովին վերականգնվել են 95 տոկոսով, եթե համեմատենք 2019 թվականի նույն ցուցանիշը։
Մինչ համաճարակը տարեցտարի ավելանում էր զբոսաշրջիկների անվանական թիվը, ինչպես նաև զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտը։ 2019 թվականին միջազգային ճանապարհորդների այցելությունների թիվը հասել է 9,358 միլիոնի, որից 5,080 միլիոնը՝ զբոսաշրջային, 2,645 միլիոնը՝ մեկօրյա և 1,632 միլիոնը՝ այլ ոչ զբոսաշրջային նպատակներով։
2020 թվականին պետությունը ակնկալում էր ավելի քան 10 միլիոն ճանապարհորդներ և ավելի քան 3,5 միլիարդ եկամուտ նրանցից, սակայն համաճարակը և սահմանների փակումը փոխեցին ամեն ինչ և զբոսաշրջիկների թիվը կրճատեցին 80 տոկոսով։ Փաստորեն, մարտի երկրորդ կեսից սահմանը հատում էին միայն բեռնատարների վարորդները։
Համաճարակի և կորոնավիրուսի կանոնակարգերը շարունակվել են 2021 թվականին։ Այս տարի զբոսաշրջության վերականգնման տեմպերը քանակապես հասել են ընդամենը 31%-ի, իսկ եկամտի մասով՝ 38%-ի։ Ոլորտի իրական վերականգնումը սկսվել է 2022 թվականին, երբ զբոսաշրջության նպատակով Վրաստան է այցելել 3,653 միլիոն մարդ։ Սա 72% վերականգնում էր։ Եկամուտների աճը շատ ավելի մեծ է եղել։ Դրամական արտահայտությամբ 2022 թվականին զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտը հասել է 3,517 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի՝ 7,6 տոկոսով ավելի, քան 2019 թվականին։
2023 թվականի առաջին եռամսյակում զբոսաշրջության նպատակով Վրաստան է այցելել 845 հազար այցելու, ինչը 95,8 տոկոսով վերականգնման ցուցանիշ է նախահամաճարակային շրջանի համեմատ։ Եկամուտների ուղղության աճն էլ ավելի բարձր է։ 2023 թվականի հունվար-մարտին զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտը կազմել է 795 մլն ԱՄՆ դոլար, ինչը 37,5 տոկոսով ավելի է 2019 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ։
Աղյուսակ 1. Զբոսաշրջության վիճակագրություն
Աղբյուր՝ ՆԳՆ
Եթե եկամուտը վերածենք լարիի ու գնաճը հաշվի առնենք, բնականաբար աճի տեմպերը կնվազեն։ 2019 թվականի առաջին եռամսյակում լարիի միջին փոխարժեքը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ կազմել է 2,68, 2023 թվականի առաջին եռամսյակում՝ 2,61։ Սա նշանակում է, որ ազգային արժույթով հաշվարկված՝ 2019 թվականի առաջին եռամսյակում Վրաստանը զբոսաշրջությունից ստացել է մոտավորապես 1,550 մլրդ լարի եկամուտ, 2023 թվականի առաջին եռամսյակում այն 34%-ով ավելի է եղել՝ 2,076 մլրդ լարիով։ Նույն ժամանակահատվածում սպառողական գներն աճել են միջինը 35%-ով։ Կոպիտ հաշվարկով, հաշվի առնելով փոխարժեքի փոփոխությունները և գնաճը, զբոսաշրջությունից լարիով արտահայտված եկամուտը գրեթե չի աճել, թեև հասել է նախահամաճարակային մակարդակին համադրելի արժեքի։ Եթե առաջնորդվենք դոլարի գնաճով, ապա կտեսնենք, որ վերջին 4 տարում դոլարն արժեզրկվել է 18 տոկոսով, այսինքն՝ աճի տեմպերն այս դեպքում էլ են դրական։
Բացի ընդհանուր թվերից, հետաքրքիր է նաև, թե որ երկրներից են զբոսաշրջիկները գալիս Վրաստան և ով ինչքան է ծախսում։
Ադրբեջանը 2019 թվականի առաջին եռամսյակում 293 հազար այցելուով զբաղեցրել է առաջին տեղը, իսկ այցելուների ընդհանուր թվի մեջ նրա մասնաբաժինը հասել է 22%-ի։ Երկրորդ տեղը զբաղեցրել է Ռուսաստանը՝ 254 հազար այցելուներով և 19 տոկոս մասնաբաժնով։ Թուրքիան և Հայաստանը կիսել են երրորդ և չորրորդ տեղերը։
Համաճարակի և Covid-ի կանոնակարգերը շարունակվել են 2021 թվականին։ Այս տարի զբոսաշրջության վերականգնման տեմպերը քանակապես հասել են ընդամենը 31%-ի, իսկ եկամտի մասով՝ 38%-ի։ Ոլորտի իրական վերականգնումը սկսվել է 2022 թվականին, երբ զբոսաշրջության նպատակով Վրաստան է այցելել 3,653 միլիոն մարդ։ Սա 72% վերականգնում էր։ Եկամուտների աճը շատ ավելի մեծ է եղել։ Դրամական արտահայտությամբ 2022 թվականին զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտը հասել է 3,517 միլիարդ դոլարի՝ 7,6 տոկոսով ավելի, քան 2019 թվականին։
2023 թվականի մայիսի դրությամբ Ադրբեջանը դեռ չի բացել համաճարակի ժամանակ փակ ցամաքային սահմանները։ Այս փաստը դարձավ այն կարևոր պատճառներից մեկը, որ զբոսաշրջության ընդհանուր վերականգնման ֆոնին Ադրբեջանից այցելուների թիվը մնում է 86%-ով պակաս, իսկ նրա մասնաբաժինը այցելուների ընդհանուր թվում նվազել է մինչև 3,8%:
2022 թվականի առաջին եռամսյակում Վրաստան այցելուների թվով Թուրքիան զբաղեցրել է առաջին տեղը, սակայն մնացած երեք եռամսյակում Ռուսաստանը շրջանցել է նրան, իսկ տարեկան հատվածում առաջին տեղն է զբաղեցրել վերջինս։ Միտումը պահպանվել է 2023 թվականի հունվար-մարտին։ 257 հազար այցելուներով Ռուսաստանի մասնաբաժինը աճել է մինչև 24,1%: Երկրորդ տեղում Թուրքիան է, երրորդում՝ Հայաստանը։ Լավագույն քառյակում Ադրբեջանին փոխարինել է Իսրայելը։
Ադրբեջանը գործնականում միակ երկիրն է, որտեղից եկող զբոսաշրջիկների թիվը չի մոտեցել նախահամաճարակային մակարդակին։ Բացի առաջատար երկրներից, Եվրամիության երկրներից այցելուների թիվը 2019 թվականի նույն ցուցանիշի համեմատ աճել է 2,5%-ով՝ հասնելով 55 հազարի, ԱՄՆ-ից՝ 13,9%-ով՝ հասնելով 6800-ի։
Ռուսաստանը, ինչպես և այցելուների քանակով, զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտներով առաջին տեղում է և ունի էլ ավելի մեծ տեսակարար կշիռ՝ 33,5%։ Ազգային բանկի սահմանման համաձայն՝ 2023 թվականի մարտի 31-ի դրությամբ Վրաստանում Ռուսաստանի քաղաքացիների 35,5%-ը գնահատվում է որպես 1 տարուց ավելի բնակվող կամ 1 տարուց ավելի Վրաստանում մնալու մտադրություն ունեցող անձինք, ինչի պատճառով. նրանք այդ նպատակների համար համարվում են բնակիչներ։ Հետեւաբար, նրանց կատարած ծախսերն այլեւս չեն արտացոլվել զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտների վիճակագրության մեջ։ Ռուսաստանի նման մոտեցումը տարածվել է Վրաստանում Բելառուսի քաղաքացիների 44,1%-ի և Ուկրաինայի քաղաքացիների 23,7%-ի վրա։
Գծապատկեր 1. Եկամուտներ զբոսաշրջությունից
Աղբյուր՝ Վրաստանի Ազգային բանկ
Մարիամ Քվրիվիշվիլիի հայտարարությունը ճշմարիտ է այն փաստի հետ, որ երեք ամսում Վրաստան է այցելել 1,2 միլիոն միջազգային զբոսաշրջիկ, և այն, որ զբոսաշրջային ուղղությունների այցելությունները վերականգնվել են 95%-ով` համեմատած նախահամաճարակային շրջանի հետ: Ճիշտ է, վերականգնման տեմպերը համեմատաբար ցածր կլիներ առանց Ռուսաստանի, սակայն պետք է հաշվի առնել նաև ադրբեջանական գործոնը։ Ցամաքային սահմանները չբացելու Բաքվի քաղաքականությունը չի կարող բացատրվել Թբիլիսիի մեղքով։ Բացառությամբ Ադրբեջանի, նահանգների մեծ մասում այցելուների թիվը հասել կամ գերազանցել է մինչհամաճարակային ցուցանիշը։
Էկոնոմիկայի փոխնախարարը չի նշել եկամուտները, որոնք անվանական աճել են 37,5 տոկոսով։ Հաշվի առնելով դոլարի գնաճը՝ նշված աճի տեմպը կրկնակի կրճատվել է, իսկ տեղական գնաճը հաշվի առնելով՝ գործնականում զրոյական է, բայց մոտենում է նախահամաճարակային մակարդակին։ Հաշվի առնելով թվային ճշգրտությունն ու դրական դինամիկան՝ Մարիամ Քվրիվիշվիլիի հայտարարությունը «Փաստ-մետր»-ը գնահատել է որպես ճշմարտություն։
