საქართველოს, სლოვაკეთისა და სერბეთის მასშტაბით გამართულ საპროტესტო გამოსვლებს ამ ქვეყნების მთავრობები თითქმის იდენტური მანიპულაციური ნარატივებით ეხმაურებიან. განსხვავებული ადგილობრივი კონტექსტის მიუხედავად, პროტესტის დისკრედიტაციის, კრიტიკის დელეგიტიმაციისა და საკუთარი ძალაუფლების განმტკიცების მიზნით, სამივე ქვეყნის მმართველი პარტიები ერთსა და იმავე რიტორიკასა და სტრატეგიებს მიმართავენ.

ხელისუფლება, რომელიც ევროკავშირისგან ღიად დისტანცირდება და რუსეთისკენ იხრება, ან ამ ყველაფერს არა ღიად, არამედ დახურულ კარს მიღმა აკეთებს, თუმცა ამავდროულად რუსულ პროპაგანდისტულ ტაქტიკებს იმეორებს. ეს ზუსტად ის რეალობაა, რომელსაც საქართველოს, სლოვაკეთისა და სერბეთის პოლიტიკურ ლანდშაფტზე ვხედავთ. ერთ მხარეს უკმაყოფილო მოქალაქეების მასობრივი პროტესტია, ხოლო მეორე მხარეს პოლიტიკოსები, რომლებიც, როგორც ჩანს, ერთი და იმავე წესებით მოქმედებენ (და რუსეთის თამაშის წესებს იყენებენ). მათ რიტორიკაში ხშირად ისმის ტერმინები, როგორებიცაა: „ფერადი რევოლუცია,“ ტრადიციული ფასეულობები, „ბოროტი“ დასავლეთი და „მაიდანი.“

პროტესტი საქართველოში (FoNet)

უცხოური ჩარევისა და „ფერადი რევოლუციის“ ნარატივები – სამი ქვეყნის მთავრობები საპროტესტო გამოსვლებს უცხოეთში ორგანიზებულ „ფერადი რევოლუციის“ მცდელობებად წარმოაჩენენ. აღნიშნული ტაქტიკა არაა ახალი, თუმცა ამჟამად განსაკუთრებით ინტენსიურად მიმართავენ.

„ქართული ოცნება“ დასავლეთსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებს, როგორებიცაა: USAID და NED, აგენტების – არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და აქტივისტების – დახმარებით, „მაიდანის რევოლუციის“ მსგავსი გადატრიალების მოწყობაში ადანაშაულებს. მაგალითად, ირაკლი კობახიძე პროტესტის მონაწილეებს „გლობალური ომის პარტიის“ აგენტებს უწოდებს, რომლებმაც საქართველოს ხელისუფლების დამხობა და ქვეყნის რუსეთის წინააღმდეგ ომში ჩათრევა 2022 წლიდან უკვე ოთხჯერ სცადეს.

სლოვაკეთის პრემიერ-მინისტრი რობერტ ფიცო დემონსტრაციებს „მაიდანის რევოლუციას“ უკავშირებს და ირწმუნება, რომ პროტესტის უკან უცხოელი აქტორები არიან, მათ შორის უკრაინის დაზვერვის სამსახური და „ქართული ლეგიონი“.

სერბეთის პრეზიდენტმა ალექსანდარ ვუჩიჩმა 1990-იანი წლების რიტორიკა გაიხსენა და საპროტესტო აქციების მონაწილეებს დასავლელი დაქირავებული მებრძოლები უწოდა, რომელთა მიზანიც უცხოეთის მხარდაჭერით სახელმწიფო გადატრიალების მოწყობაა. ვუჩიჩის მტკიცებით, სტუდენტთა დემონსტრაციები დესტაბილიზაციის ფარული მცდელობაა, ხოლო საპროტესტო გამოსვლები – „ფერადი რევოლუცია“.

საპროტესტო აქციების მონაწილეთა დისკრედიტაცია და მართულად მოხსენიება – მორიგი გავრცელებული სტრატეგიაა დემონსტრანტების მარიონეტებად წარმოჩენა, რომელთაც პირადი ავტონომია არ გააჩნიათ და, შესაბამისად, არც მათი წუხილია გულწრფელი.

საქართველოში უცხოეთის აგენტების შესახებ ე.წ. „რუსული კანონის“ კრიტიკოსებს რადიკალებს, „ლიბერალ-ფაშისტებს,“ „ლგბტ აქტივისტებსა“ და ეკლესიასთან მებრძოლებს უწოდებდნენ, ამავდროულად „დასავლეთის პროპაგანდის“ გავრცელებაში ადანაშაულებდნენ. საპროტესტო აქციების მონაწილეებს „უსამშობლოებად“ და „უცხოეთის აგენტებადაც“ მოიხსენიებენ (გულისხმობენ, რომ დემონსტრანტები არა საქართველოს, არამედ სხვა ქვეყნების ერთგულები არიან).

სლოვაკეთის ხელისუფლება ირწმუნება, რომ დემონსტრანტთა მესამედი უკრაინის მოქალაქეა, რომლებიც ოპოზიციურმა პარტიებმა ავტობუსებით ჩამოიყვანეს.

სერბეთში, მთავრობა ნაციონალისტურ ნარატივებს იყენებს, სტუდენტებს ხორვატიელ ჯაშუშებს უწოდებს და ადანაშაულებს, რომ მათი მიზანი ვოევოდინას სერბეთიდან გამოყოფაა.

შიში, შეთქმულების თეორიები და ჰიბრიდული ომის ტაქტიკები – სამივე ქვეყნის ხელისუფლება ცდილობს, დათესოს შიში, რომ საპროტესტო აქციები ძალადობისა და ქაოსის წინაპირობაა.

საქართველოს ოფიციალური სტრუქტურები, მათ შორის, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური, მოსახლეობას უცხოეთის დაზვერვის მიერ მხარდაჭერილი ძალადობრივი გადატრიალების შესახებ აფრთხილებენ, რადგან ეს უკანასკნელი საბოლოოდ ქვეყანას რუსეთთან ომში ჩაითრევს. სამთავრობო არხები აღნიშნულ შეთქმულების თეორიას აძლიერებენ, თითქოს საპროტესტო გამოსვლები უკავშირდება დასავლეთის გეგმას, რომ საქართველოში რუსეთის წინააღმდეგ „მეორე ფრონტი“ გაიხსნას.

სლოვაკეთში, კიბერთავდასხმებსა და მუქარებს ასაფეთქებელი ნივთიერებების შესახებ დემონსტრანტებს უკავშირებენ, თუმცა – დაუსაბუთებლად, რათა განამტკიცონ ნარატივი, რომ დემონსტრაციები ქვეყნის დესტაბილიზაციის ვრცელი გეგმის ნაწილია.

სერბი პოლიტიკოსების ირწმუნებიან, რომ ნოვი სადში სადგურის სახურავის ჩამონგრევა - უბედური შემთხვევა, ქვეყნის დესტაბილიზაციის გეგმიდან საზოგადოების ყურადღების გადასატანად დადგმული ქმედება იყო. ისინი, აგრეთვე, ამტკიცებენ, რომ საპროტესტო გამოსვლები სერბეთის ეკონომიკას ანადგურებს.

აღნიშნულ ქვეყნებში გაჟღერებული ნარატივები გლობალურად გავრცელებულ ავტორიტარულ სტრატეგიებს იმეორებს. ტერმინებით, როგორებიცაა „დიპ სტეიტი,“ „უცხოეთის აგენტები“ და „ფერადი რევოლუციები,“ ხშირად სარგებლობენ ოპონენტების დისკრედიტაციის მიზნით და სამოქალაქო საზოგადოების წინააღმდეგ გამოყენებული ძალადობის გასამართლებლად.

საქართველოში, სლოვაკეთსა და სერბეთში გაჟღერებული ნარატივების მსგავსება შემთხვევითი არაა – ერთი და იმავე ავტორიტარული სამოქმედო გეგმის ნაწილია, რომელიც დეზინფორმაციისა და შიშის გამოყენებით განსხვავებული აზრის ჩახშობას ისახავს მიზნად. სამივე ქვეყანა სხვადასხვა პოლიტიკური გამოწვევების წინაშე დგას, თუმცა სარკისებურად არეკლილი რიტორიკა დემოკრატიული უკუსვლის გამოვლინებაა.

სინამდვილეში, რა ხდება ამ სამ ქვეყანაში?

2024 წლის ნოემბერში, ნოვი სადში რკინიგზის სადგურის სახურავი ჩამოინგრა, რის შედეგადაც 15 ადამიანი დაიღუპა. ბოლო სამი თვეა, სტუდენტების მოძრაობის ორგანიზებით, სერბეთში უწყვეტი საპროტესტო გამოსვლები იმართება. მასწავლებლები, სტუდენტები და კურსდამთავრებულები ქვეყნის მასშტაბით განაგრძობენ პროტესტსა და სკოლების ბოიკოტს. საერთო ჯამში, საპროტესტო აქციებმა 416-ზე მეტი ქალაქი და სოფელი მოიცვა. სტუდენტების მოთხოვნებს სერბების 80% უჭერს მხარს, ხოლო მოსახლეობის მესამედი თავადვე მონაწილეობდა პროტესტში.

Freedom House-ის გასული წლის ანგარიშის თანახმად, ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, სერბეთმა ქვეყნის ისტორიაში ყველაზე სწრაფი დაღმასვლა განიცადა დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების საკითხებში. Amnesty International-ის ცნობით, სერბეთის ხელისუფლება სამოქალაქო საზოგადოების დასათრგუნად სათვალთვალო ტექნოლოგიებს გადამეტებულად იყენებს, მათ შორის NSO Group-ის Pegasus spyware-სა და ბოლო დროს აღმოჩენილ შიდა სისტემას Android NoviSpy. პრეზიდენტი ვუჩიჩი, როგორც თანამედროვე დიქტატორი, დომინირებს მედიაში, რომელიც პრეზიდენტის პიროვნების კულტის ფორმირებასა და ანტიდასავლური ნარატივების გავრცელებას კვლავ განაგრძობს.

***

2022 წლის ივნისში მასობრივი დემონსტრაციები მას შემდეგ დაიწყო, რაც საქართველომ ვერ მოიპოვა ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსი. 2023 წლის თებერვალში, მმართველმა პარტიამ წარადგინა ე.წ. „რუსული კანონი“ უცხოეთის აგენტების შესახებ, რომელიც ეწინააღმდეგება როგორც ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სტანდარტებს გამოხატვისა და გაერთიანების თავისუფლების შესახებ, ასევე საქართველოს კონსტიტუციის 78-ე მუხლს, რომელიც ყველა კონსტიტუციურ ორგანოს ავალდებულებს „მიიღონ ყველა ზომა“ ევროპის კავშირსა და ჩრდილოატლანტიკურ ორგანიზაციაში საქართველოს სრული ინტეგრაციისთვის. მასშტაბური პროტესტისა და საერთაშორისო კრიტიკის ფონზე, დაინიციირებული კანონპროექტი გაიწვიეს, თუმცა 2024 წლის აპრილში, მმართველმა პარტიამ გაცემული პირობა დაარღვია და აღნიშნული კანონპროექტი ხელახლა წარადგინა. საქართველოს მასშტაბით გამართული რამდენიმეთვიანი საპროტესტო გამოსვლების, დასავლელი პარტნიორების კრიტიკის, დემონსტრანტების ძალადობრივი დარბევებისა და პრეზიდენტის ვეტოს მიუხედავად, კანონი 2024 წლის ივნისში მაინც დამტკიცდა.

დაძაბულობა განახლდა 2024 წლის 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, თუმცა ბოლოდროინდელი უწყვეტი პროტესტის ტალღა „ქართული ოცნების“ 28 ნოემბრის ბრიფინგის შემდეგ გაჩნდა. მმართველი პარტიის„ქართული ოცნების“ განცხადებით, „2028 წლის ბოლომდე დღის წესრიგში არ დააყენებს ევროკავშირთან მოლაპარაკებების გახსნის საკითხს და ასევე უარს ამბობს ყოველგვარ საბიუჯეტო გრანტზე ევროკავშირის მხრიდან,“ – რითიც ფაქტობრივად საქართველოს ევროინტეგრაციის პროცესი შეჩერდა.

თბილისში, პარლამენტის წინ მასობრივი საპროტესტო აქციები დაიწყო, რასაც ხელისუფლებამ დემონსტრანტებისა და ჟურნალისტების დარბევით, დაპატიმრებითა და ფიზიკური ძალადობით უპასუხა. საპროტესტო აქციების დაწყების შემდეგ, „ქართულმა ოცნებამ“ რეპრესიული კანონები დაამტკიცა – გაიზარდა ჯარიმები დემონსტრანტებისთვის, გამარტივდა როგორც საჯარო მოხელეების გათავისუფლების, ისე ახალი თანამშრომლების პოლიტიკური ნიშნით შერჩევის პროცედურები – მათ შორის პოლიციის დაკომპლექტების პროცესი, გაიზარდა სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე დაკავების შესაძლებლობაც. „ქართული ოცნება“ ასევე იღებს ახალ რეპრესიულ კანონმდებლობას, რომლის მიზანიც დამოუკიდებელი მედიის ცენზურა და სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების ჩახშობაა. მიუხედავად მზარდი ავტორიტარიზმისა, დემონსტრანტები ხელახალი არჩევნების ჩანიშვნასა და პოლიტპატიმრების გათავისუფლებას მტკიცედ მოითხოვენ.

***

2024 წლის დეკემბერში, რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინთან სლოვაკეთის პრემიერ-მინისტრის, რობერტ ფიცოს, შეხვედრის შემდეგ ათასობით აღშფოთებული მოქალაქე გამოვიდა ქუჩებში. საპროტესტო ტალღა განსაკუთრებით გაძლიერდა პარლამენტის ვიცე-სპიკერის განცხადების შემდეგ, რომ ის არ გამორიცხავს ქვეყნის ევროკავშირიდან გამოსვლას, რასაც შემდეგ თავად ფიცომაც დაუჭირა მხარი. აღნიშნულის საპასუხოდ გაიმართა დემონსტრაცია, რათა განმტკიცებულიყო სლოვაკეთის ერთგულება ევროკავშირის წევრობისადმი.

პროტესტი სლოვაკეთში (Demagog)

საპროტესტო აქციები სლოვაკეთის სხვადასხვა რეგიონის 50-ზე მეტ ქალაქში აქტიურად იმართება. ყველაზე მასშტაბური დემონსტრაცია 2025 წლის 7 თებერვალს დაფიქსირდა, რომელშიც 100,000-ზე მეტმა მოქალაქემ მიიღო მონაწილეობა: 45 000 – ბრატისლავაში, 20 000 – კოშიცეში, 8 000 – ბანსკა ბისტრიცაში, ასევე ბევრ პატარა ქალაქში, სადაც აქციების ორგანიზების პრაქტიკას აქამდე არ უარსებია.

ორგანიზაცია Mier Ukrajine („მშვიდობა უკრაინას“) აქციებს ყოველ მეორე პარასკევს მართავს. თავდაპირველად პროტესტი პრემიერ-მინისტრ ფიცოს მოსკოვში ვიზიტზე საპასუხოდ დაიწყო, თუმცა დროთა განმავლობაში გაფართოვდა და ხელისუფლების პოლიტიკით საზოგადოებრივი უკმაყოფილების გამოხატულებად გარდაიქმნა. აქციის მონაწილეები პრემიერ-მინისტრს მოუწოდებენ, შეწყდეს სლოვაკეთის საგარეო პოლიტიკური კურსის გადახრა, რადგან ეს საფრთხეს უქმნის ქვეყნის ევროკავშირსა და ნატო-ში წევრობას და, სანაცვლოდ, რუსეთთან განამტკიცებს კავშირებს. ამასთანავე, ისინი გმობენ უკრაინის წინააღმდეგ მიმართულ თავდასხმებს და მოითხოვენ პრემიერ-მინისტრის გადადგომას.

მაგალითები:

საქართველო: მმართველი პარტია საპროტესტო გამოსვლებს – განსაკუთრებით აქციებს უცხოეთის აგენტების შესახებ ე.წ. „რუსული კანონის“ წინააღმდეგ 2023 და 2024 წლებში და უწყვეტ დემონსტრაციებს 28 ნოემბრის შემდეგ – სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობებს უწოდებს, რომელთა შედეგიც რუსეთთან ომი იქნება.

საქართველო: 28 ნოემბრამდე რამდენიმე დღით ადრე, რუსეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურის უფროსმა სერგეი ნარიშკინმა განაცხადა: „დღეს თბილისი მორიგი „ფერადი რევოლუციის“ მცდელობას აწყდება, უფრო სწორედ, სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობას. იმედს ვიქონიებთ, რომ ის ჩაფლავდება, როგორც მანამდე იშლებოდა დასავლეთის თავხედური მცდელობები, შეერყია ბელარუსი და ყაზახეთი“.

საქართველო: „ქართული ოცნება“ ხშირად ადანაშაულებს საერთაშორისო ორგანიზაციებს სამოქალაქო და სადამკვირვებლო ორგანიზაციების დაფინანსების მეშვეობით ქვეყნის პოლიტიკაში ჩარევასა და სუვერენიტეტის ხელყოფაში. აგრეთვე, მათ სისტემატურად და დაუსაბუთებლად ადანაშაულებენ საპროტესტო გამოსვლების დაფინანსებაშიც.

ჩვენ არათუ ეჭვი, არამედ მტკიცებულებები გვაქვს, რომ ამერიკული ფონდების გარდა, ევროკავშირის წევრი ქვეყნებიც და ევროპული ფონდებიც საქართველოში დესტაბილიზაციისთვის იხარჯებოდა,“ – განაცხადა პარლამენტის თავმჯდომარემ შალვა პაპუაშვილმა.

სლოვაკეთი: პრემიერ-მინისტრ ფიცოს მტკიცებით, ქვეყანაში მოქმედებს ექსპერტთა ჯგუფი, რომელიც მონაწილეობდა საქართველოს დემონსტრაციებში, ასევე უკრაინის „მაიდანში“ და ამჟამად არეულობას ამზადებს სლოვაკეთში.

სლოვაკეთი: მორიგი მთავარი ნარატივია მტკიცება, რომ საპროტესტო გამოსვლების მონაწილეთა მნიშვნელოვანი ნაწილი (ერთი მესამედი ან ხანდახან – ნახევარიც) უკრაინელები არიან, რაც სლოვაკეთის პოლიტიკაში უცხოურ ჩარევაზე მიუთითებს. რიტორიკა გაიმეორა შინაგან საქმეთა მინისტრმა შუტაი ეშტოკმაც, რომელიც ირწმუნებოდა, რომ უკრაინელები ოპოზიციურმა პარტიებმა ავტობუსებით ჩამოიყვანეს (STVR).

სლოვაკეთი: ხელისუფლება იყენებს უცხოეთის ჩარევის ნარატივებს და პარალელს ავლებს „ფერად რევოლუციებთან,“ რათა დემონსტრაციებს ძირი გამოუთხაროს და წინააღმდეგობა სახელმწიფოს წინააღმდეგ უფრო ფართო შეთქმულების თეორიის ნაწილად წარმოაჩინოს.

სერბეთი: 10 თებერვალს, სერბეთის პროგრესული პარტიის წევრმა ვლადიმირ დუკანოვიჩმა პლატფორმა X-ზე დაწერა: „NVO Trag და CRTA ერთმანეთთან დაკავშირებულნი არიან. მათ ორგანიზებული კრიმინალური დაჯგუფება USAID აფინანსებს მექსიკური კარტელების ნარკოტრეფიკინგით მოპოვებული თანხებით. მათი მიზანი სერბეთში ქაოსის გაღვივება და ფერადი რევოლუციის მოწყობაა“.

სერბეთი: სერბმა პოლიტიკოსმა ანა ბრნაბიჩმა „უცხოეთიდან კოორდინირებული ქმედება“ უწოდა ნოვი სადში გამართულ საპროტესტო გამოსვლებს, რომლებიც სადგურის სახურავის ჩამონგრევის შემდეგ დაიწყო. რამდენიმე დღეში, მედიასაშუალებებმა სერბეთსა და რუსეთში პრეზიდენტის წინააღმდეგ გამართულ დემონსტრაციებს შორის პარალელების გავლება დაიწყეს და მიუთითებდნენ, რომ სერბეთის ოპოზიცია „უკრაინული პრაქტიკით ცდილობს ხელისუფლების დამხობას“ და ამ დემონსტრაციების უკან „ძალაუფლების ერთი ცენტრია“.

ავტორები: Istinomer (სერბეთი), Demagog (სლოვაკეთი), ფაქტ-მეტრი (საქართველო)