Գիորգի Վոլսկի.Մոլդովան չի ստորագրել Ռուսաստանի՝ Հաագայի տրիբունալ փոխանցման մասին փաստաթուղթը
Վճիռ. «Փաստ-մետր»-ի եզրակացության համաձայն՝ Գիորգի Վոլսկիի հայտարարությունը իրականություն է
Ռեզյումե. 2022 թվականի մարտի 3-ին 39 երկրներ, այդ թվում՝ Վրաստանը, դիմել են Միջազգային քրեական դատարան (ICC)՝ Ուկրաինայում Ռուսաստանի կողմից կատարված ռազմական հանցագործությունների հետաքննություն սկսելու վերաբերյալ։
Մոլդովայի Հանրապետությունը չի եղել դատարանի պատմության մեջ ամենամասշտաբային բողոքարկման կողմնակիցների թվում։ Ըստ այդմ, «Փաստ-մետր»-ի եզրակացության համաձայն՝ Գիորգի Վոլսկիի հայտարարությունը իրականություն է:
Վերլուծություն
«Պալիտրանյուս»-ի «Ազատ ստուդիա» հաղորդաշարում խորհրդարանի առաջին փոխխոսնակ Գիորգի Վոլսկին խոսել է Վրաստանին թեկնածուի կարգավիճակ տալու հեռանկարի մասին։ Նա անդրադարձել է նաև պատերազմից տուժած Ուկրաինային աջակցության խնդրին և որպես աջակցության ցուցիչ է անվանել «Ռուսաստանի հանձնումը Հաագայի դատարանին»
«Երեք ցուցանիշ կա՝ մեկը՝ ինչպես ես կանգնում մարդկանց կողքին, դա զուտ մարդկային թեմա է։ Երկրորդ՝ ռեսուրս ունե՞ս թե՝ ոչ ստորագրելու Ռուսաստանի հանձնումը Հաագայի տրիբունալին, ի դեպ, Մոլդովան չհամարձակվեց։ Ռեսուրս ունե՞ս թե ոչ, ստորագրելու մի շարք միջազգային կառույցներում Ռուսաստանի լիազորությունների կասեցման մասին փաստաթղթեր»։
«Փաստ-մետր»-ը ստուգել է՝ արդյոք Մոլդովան դիմել է Միջազգային քրեական դատարան՝ Ուկրաինայում Ռուսաստանի կողմից իրականացված ռազմական հանցագործությունների վերաբերյալ: Նաեւ՝ ինչպիսի՞ն էր Վրաստանի դիրքորոշումն այս հարցում։
2022 թվականի մարտի 3-ին 39 երկրներ, այդ թվում՝ Վրաստանը, դիմել են Միջազգային քրեական դատարան (ICC)՝ Ուկրաինայում Ռուսաստանի կողմից կատարված ռազմական հանցագործությունների հետաքննություն սկսելու համար։ Մոլդովայի Հանրապետությունը չի եղել դատարանի պատմության մեջ ամենամեծ բողոքարկման կողմնակիցների թվում։
Ավելի վաղ՝ փետրվարի 28-ին, դատարանի դատախազ Կարիմ Խանը հայտարարություն էր տարածել Ուկրաինայում տիրող իրավիճակի հետաքննություն սկսելու վերաբերյալ։ Հետաքննության գործընթացն անհապաղ և ակտիվ սկսելու համար նա խնդրել է Դատարանի հիմնադիր պայմանագրի (Հռոմի կարգավիճակ) ստորագրած երկրներին դիմել դատարան՝ Ուկրաինայում տիրող իրավիճակը հետաքննելու համար։
ICC -ն և Ուկրաինայի հարցը
ICC-ն հետաքննում և քննարկում է դատարանի ստեղծման միջազգային պայմանագրով սահմանված չորս հանցագործությունները՝ ցեղասպանություն, մարդկության դեմ հանցագործություններ, ռազմական հանցագործություններ և ագրեսիա։
Հռոմի կարգավիճակը վավերացրել է 123 պետություն, այդ թվում՝ Վրաստանը։
Նշենք, որ պայմանավորվող պետությունների թվում չեն Ուկրաինան և Ռուսաստանի Դաշնությունը։ Որպես ընդհանուր կանոն, ICC -ի իրավասությունը տարածվում է Հռոմի կանոնադրության մասնակից պետության տարածքի վրա, սակայն դեռևս կան օրինական ճանապարհներ դատարանի իրավասությունը տարածելու ոչ անդամ պետության վրա:
Այդպիսի հնարավորություններից մեկը, ըստ ՄԱԿ-ի կանոնադրության յոթերորդ գլխի, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կողմից իրավիճակի տեղափոխումն (ուղղորդումն) է դատարան։ Երկրորդ հնարավորությունը նախատեսված է Հռոմի կանոնադրության 12-րդ հոդվածով, ըստ որի՝ անդամ չհանդիսացող պետությունները նույնպես իրավունք ունեն ճանաչելու դատարանի իրավասությունը կոնկրետ հանցագործությունների հետ կապված։ Օրինակ, ինչպես երկու անգամ արեց Ուկրաինան և խնդրեց հետաքննություն սկսել 2014-2015 թվականներին, նախ՝ «մայդանի դեպքերի», իսկ հետո՝ Ռուսաստանի կողմից Ղրիմ ներխուժման ժամանակ կատարված հանցագործությունների հետ կապված։
Դատարանի դատախազ Կարիմ Խանի հայտարարության համաձայն, հենց Ուկրաինայի կառավարության 2015 թվականի դեկլարացիան է (դիմում դատարան) իրավական հիմք հանդիսանում այն բանի համար, որ դատարանի ժամանակավոր իրավասությունը տարածվում է ս.թ. ժամկետը և ներառում է ենթադրյալ հանցագործությունները, որոնք կատարվել են Ուկրաինայի տարածքում 2014 թվականի փետրվարի 20-ից հետո։
Ընդհանուր առմամբ, մի կողմից 2015 թվականին Ուկրաինայի կառավարության հայտարարությունը, մյուս կողմից՝ Հռոմի ստատուտի անդամ երկրների կողմից ուղղորդման փոխանցումը ICC-ի համար հիմք են հանդիսանում Ուկրաինայում Ռուսաստանի գործողությունների հետաքննության սկսելու համար։
Ինչպես նշեցինք, Ռուսաստանի Դաշնությունը Հռոմի կարգավիճակի անդամ չէ, չի ճանաչում դատարանի իրավասությունը։ Այնուամենայնիվ, եթե մեղադրյալները բացահայտվեն, նրանք կարող են ձերբակալվել, քանի դեռ պետությունը ճանաչում է Միջազգային քրեական դատարանի իրավասությունը։
Նշենք, որ 2022 թվականի ապրիլի 7-ին Վրաստանը 92 այլ երկրների հետ աջակցել է ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհրդին Ռուսաստանի անդամակցության կասեցմանը։ Այս փաստը հաջորդեց ուկրաինացի պաշտոնյաների այն հայտարարությանը, թե ռուսական ուժերը Բուչա քաղաքում հարյուրավոր մարդկանց են սպանել և խոշտանգել։
Մինչ այդ՝ անցյալ տարվա փետրվարին, Վրաստանը կողմ էր քվեարկել Նախարարների կոմիտեում և Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում (ԵԽԽՎ) Ռուսաստանի ներկայացուցչության իրավունքի կասեցմանը։ Նույն թվականի մարտի 16-ին Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովը 216 կողմ ձայներով աջակցեց կազմակերպությունից Ռուսաստանին հեռացնելուն:
2022 թվականի հոկտեմբերի 13-ին Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովը Ուկրաինային սատարող բանաձեւ է ընդունել՝ «Ուկրաինայի դեմ ռուսական ագրեսիայի հետագա էսկալացիա»։ Բանաձևը Ռուսաստանի ռեժիմը ճանաչում է որպես «ահաբեկիչ», դատապարտում է նրա լարվածության աճն Ուկրաինայում և հաստատում նրա աջակցությունը Ուկրաինային։ Գործող կառավարության անդամները չեն աջակցել հիշյալ բանաձեւին, ինչը բացատրվել է նրանով, որ տեքստը փոփոխվել է Միխեիլ Սաակաշվիլիին ազատ արձակելու համար։
4-րդ փոփոխության ժամանակ բանաձեւի տեքստին իսկապես ավելացվել է նշում, ըստ որի՝ Վեհաժողովը պահանջում է վերանայել Ռուսաստանի Դաշնությունում և այլ երկրներում Պուտինին ընդդիմացող այլ քաղբանտարկյալների գործերը և ազատ արձակել նրանց (այդ թվում՝ Ուկրաինայի քաղաքացի և Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիին)։ Սակայն հարկ է նաև նշել, որ ՌԴ կառավարությանը ահաբեկչական ռեժիմ հռչակելու արձանագրությունը մուտքագրվել է 7-րդ փոփոխությամբ։ Քանի որ Խորհրդարանական վեհաժողովի անդամները պետք է քվեարկեին յուրաքանչյուր փոփոխության օգտին առանձին, «Վրացական երազանքի» ներկայացուցիչները կարող էին գոնե աջակցել Ռուսաստանի իշխող ռեժիմը ահաբեկչական ռեժիմ հռչակելուն, սակայն նրանք դա չարեցին ( տե՛ս այս թեմայի վերաբերյալ «Փաստ-մետր» հոդվածը):
Խմբագրի նշում.
«Փաստ-մետր»-ը փորձում է պարզել, թե ինչն է պատճառը, որ Մոլդովան չի միացել ուղեգրին, որը վերաբերում է Ուկրաինայում Ռուսաստանի կողմից ռազմական հանցագործությունների հետաքննության նախաձեռնմանը, որը ստորագրվել է 39 երկրների կողմից։ Հոդվածը կթարմացվի լրացուցիչ տեղեկություններ ստանալուն պես:
