ნიკოლოზ სამხარაძე: ლიეტუვა რუსეთისთვის სანქციების დაწესებას გვთხოვდა და თავად რუსეთში საქართველოზე მეტი ღვინო გაყიდა

ვერდიქტი: „ფაქტ-მეტრის“ დასკვნით, ნიკოლოზ სამხარაძის განცხადება არის ტყუილი.

ემბარგოს მოხსნის შემდეგ, 2013 წლიდან ქართული ღვინის მთავარ გასაღების ბაზრად კვლავ რუსეთი იქცა. 2023 წელს რუსეთში ღვინის ექსპორტმა 168 მლნ დოლარს მიაღწია, წილობრივმა დამოკიდებულებამ - 65%-ს. ორივე მონაცემი ბოლო წლების რეკორდული მაჩვენებელია (წილობრივი მონაცემები ემბარგომდე საქსტატზე არ იძებნება).

მოლდოვამ 2023 წელს რუსეთში ექსპორტზე თანხობრივად საქართველოსთან შედარებით 2.7-ჯერ ნაკლები - 62 მლნ დოლარის, ღვინო გაიტანა, რაც შეეხება რაოდენობრივ მაჩვენებელს, ეს მონაცემი 4-ჯერ ნაკლებია და 15 მლნ ლიტრი შეადგინა. ლიეტუვამ რუსეთში საკუთარი ღვინის 82% გაყიდა, ანუ წილობრივად უფრო მეტი, ვიდრე საქართველომ. თუმცა ლიეტუვის მთლიან ექსპორტში ღვინის წილი 0.2%-ია და მისი მნიშვნელობა, როგორც ეკონომიკურად, ასევე პოლიტიკურად და სოციალურად ბევრად უფრო დაბალია, ვიდრე საქართველოში.

ლიეტუვამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების შემდეგ რუსეთთან საგარეო ვაჭრობა (როგორც ექსპორტი, ასევე იმპორტი) გაანახევრა. საქართველომ ექსპორტი არა, მაგრამ იმპორტი 2022 წელს მკვეთრად გაზარდა. 2023 წლის მდგომარეობით, საქართველოს სავაჭრო დამოკიდებულება რუსეთზე ლიეტუვასთან შედარებით ორჯერ მაღალია.

დეპუტატმა სიტყვა „ზეწოლაც“ ახსენა. გაუგებარია, ნიკოლოზ სამხარაძემ რა იგულისხმა, რადგან რუსეთისთვის სანქციების დაწესების მოთხოვნით, ლიეტუვას მხრიდან საქართველოზე ზეწოლის ან მუქარის შესახებ ინფორმაცია ღია წყაროებით არ იძებნება.

რადგან ლიეტუვა რუსეთში საქართველოზე ნაკლებ ღვინოს ყიდის და უკრაინასთან ომის დაწყების შემდეგ ორ ქვეყანას შორის მთლიანი სავაჭრო ბრუნვაც განახევრდა, ამასთანავე, რუსეთისთვის სანქციების დაწესებისთვის საქართველოზე ლიეტუვის მხრიდან რაიმე ტიპის ზეწოლის შემთხვევები არ დასტურდება, „ფაქტ-მეტრმა“ ნიკოლოზ სამხარაძის განცხადება შეაფასა როგორც ტყუილი.

ანალიზი: მეათე მოწვევის პარლამენტის „ქართული ოცნების“ დეპუტატმა ნიკოლოზ სამხარაძემ სოციალურ ქსელ X-ში დაწერა: „ორმაგი სტანდარტების სრულყოფილი მაგალითი. ლიეტუვის მთავრობა ზეწოლას ახდენდა საქართველოზე, რათა შემოეღო რუსეთის წინააღმდეგ სანქციები, თუმცა 2023 წელს მათ რუსეთში მეტი ღვინო გაყიდეს, ვიდრე საქართველომ“.

2006 წელს, როგორც ცნობილია, რუსეთმა ქართულ პროდუქტებზე, მათ შორის ღვინოზეც, ემბარგო დააწესა. იმ პერიოდისთვის, ქართული ღვინისთვის მთავარ გასაღების ბაზარს რუსეთი წარმოადგენდა. 2013 წლიდან ემბარგო მოიხსნა და ქართული ღვინო გაზრდილი მასშტაბებით რუსულ ბაზარს დაუბრუნდა. 2023 წელს ღვინის ჯამურმა ექსპორტმა 259 მლნ დოლარს მიაღწია, საიდანაც 168 მლნ-ის ღირებულების ღვინო რუსეთში გავიდა.

გრაფიკი 1: ღვინის ექსპორტი (მლნ. აშშ დოლარი)

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური

2023 წელი ღვინის ექსპორტისთვის რეკორდული იყო (თანხობრივად) როგორც მთლიანად მსოფლიოში, ასევე რუსეთში. რეკორდული იყო რუსეთის წილიც და მან 65%-ს მიაღწია. რადგანაც რუსეთში ექსპორტირებული ღვინის ფასი ექსპორტის საშუალო ფასზე დაბალია (2023 წელს რუსეთში ექსპორტირებული 1 ლიტრი ღვინის საშუალო საექსპორტო ფასი 2.70 დოლარს შეადგენდა, სხვა ქვეყნებში საშუალოდ 3.35 დოლარს), 2023 წელს რუსეთის რაოდენობრივმა წილმა კიდევ უფრო მაღალ ნიშნულს - 70%-ს, მიაღწია. 2024 წლის იანვარ-ოქტომბერში რუსეთის წილი კიდევ უფრო გაიზარდა, კერძოდ, თანხობრივად - 68%-მდე და რაოდენობრივად - 72%-მდე.

2023 წელს ლიეტუვამ ექსპორტზე სულ 75 მლნ დოლარის ღვინო გაიტანა, მათ შორის, რუსეთში - 62 მლნ დოლარის, რაც თავის მხრივ, საქართველოს მიერ რუსეთში ექსპორტირებულ ღვინოსთან შედარებით, 2.7-ჯერ ნაკლებია. ამავე წელს, ლიეტუვის ღვინის რაოდენობრივმა ექსპორტმა რუსეთში 15.4 მლნ ლიტრი შეადგინა, საქართველოსამ - 62 მლნ ლიტრი, ანუ 4-ჯერ მეტი.

გრაფიკი 2: ღვინის ექსპორტი რუსეთში 2023 წელს

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და მსოფლიო ბანკი

თანხობრივადაც და რაოდენობრივადაც, საქართველომ რუსეთში გაცილებით მეტი ღვინო გაყიდა, ვიდრე ლიეტუვამ. ერთადერთი, რაშიც ლიეტუვის დამოკიდებულება რუსეთზე უფრო მაღალი აღმოჩნდა, პროცენტული წილია. ლიეტუვის ღვინის ექსპორტის 82% თანხობრივად და 88% რაოდენობრივად რუსეთზე მოდიოდა.

ექსპორტის სტრუქტურაში ღვინოს საქართველოსთვის ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია, ვიდრე ლიეტუვისთვის. 2023 წელს მთლიანმა ქართულმა ექსპორტმა 6.1 მლრდ დოლარს მიაღწია, საიდანაც ღვინოზე 4.3% - 259 მლნ მოდიოდა, კიდევ უფრო მაღალი 9.2% იყო ღვინის წილი ადგილობრივ ექსპორტში, ეს მაშინ, როცა ლიეტუვამ იმავე წელს ექსპორტზე ჯამში 42.6 მლრდ-ის პროდუქცია გაიტანა, საიდანაც ღვინის წილი 0.2%-ს ანუ 75 მლნ დოლარს შეადგენდა.

გარდა იმისა, რომ ღვინოს საქართველოს ექსპორტში მნიშვნელოვანი წილი უკავია, ის მხოლოდ ეკონომიკურ განზომილებაში არ განიხილება და ღვინოს სოციალურ-პოლიტიკური დატვირთვაც გააჩნია. 2023 წელს ფეროშენადნობების ექსპორტი სამჯერ - 453-დან 180 მლნ დოლარამდე შემცირდა, მსგავსად ღვინის ექსპორტი რომ შემცირებულიყო, მაღალი ალბათობით, მას მეტი უკმაყოფილება მოჰყვებოდა. 2022 წელს ღვინის ექსპორტი 250 მლნ-ს შეადგენდა, აზოტოვანი სასუქების - 281 მლნ-ს, ფეროშენადნობების - 453 მლნ-სა და სპილენძის მადნების - 1 მლრდ-ზე მეტს. ამის მიუხედავად, მმართველი პარტიის მხრიდან, აქცენტი ყოველთვის ღვინის ექსპორტის ზრდაზე კეთდებოდა და პრაქტიკულად არავის უთქვამს, რომ ქვეყანამ სპილენძის მადნების ექსპორტით 1 მლრდ-ზე მეტი შემოსავალი მიიღო. ასევე, აღსანიშნავია, რომ ყოველწლიურად ყურძნის ფასის სუბსიდირება ხორციელდება და არა ვთქვათ, აზოტოვანი სასუქების ან ფეროშენადნობების. ყველა ამ ობიექტური თუ სუბიექტური ფაქტორის გათვალისწინებით, საქართველოსთვის ღვინის ექსპორტი უფრო მეტია, ვიდრე უბრალოდ მთლიანი ექსპორტის 4.3%. შესაბამისად, სად რამდენი ღვინო გაიყიდება, როგორც ეკონომიკურად, ასევე პოლიტიკურადაც მნიშვნელოვანია. თავად ფაქტი, რომ ღვინის ექსპორტის 2/3 რუსეთის ბაზარზე მოდის, რუსეთზე მაღალი დამოკიდებულების დასტურია.

დეპუტატის განცხადება, რომ თითქოს ლიეტუვა რუსეთში საქართველოზე მეტ ღვინოს ყიდდა, უშუალოდ ღვინის გარდა, შეიძლება ისეც გაგებულიყო, თითქოს ლიეტუვა ეკონომიკურად უფრო მეტად იყო დამოკიდებული რუსეთზე და უფრო მაღალი სავაჭრო ბრუნვა გააჩნდა, ვიდრე საქართველოს.

2023 წელს საქართველომ რუსეთში ექსპორტზე 657 მლნ დოლარის პროდუქცია გაიტანა, ლიეტუვამ 3.5-ჯერ მეტის - 2.3 მლრდ დოლარის პროდუქცია, თუმცა მთლიანი ექსპორტის ზომებიც გასათვალისწინებელია. 2023 წლის მდგომარეობით, საქართველოსთვის მთლიან ექსპორტში რუსეთის წილი 10.6%-ს შეადგენდა და მეოთხე ადგილზე იმყოფებოდა, ადგილობრივ ექსპორტში - 19.4%-ით, პირველ ადგილს იკავებდა. ლიეტუვისთვის კი რუსეთი 5.4%-ით, ნომერ მეექვსე საექსპორტო პარტნიორი იყო.

დღეს არსებულ მდგომარეობასთან ერთად, დინამიკაში დამოკიდებულების ცვლილებაც მნიშვნელოვანია. ომის შემდეგ ლიეტუვამ რუსეთში ექსპორტი გაანახევრა. ომამდე, 2021 წელს ლიეტუვის ექსპორტი რუსეთში 4.4 მლრდ-ს აღწევდა და საექსპორტო პარტნიორებში 10.9%-იანი წილით პირველ ადგილს იკავებდა. საქართველომ იმავე პერიოდში რუსეთში ექსპორტი მცირედით, მაგრამ მაინც 610-დან 657 მლნ-მდე გაზარდა. მართალია, წილობრივი დამოკიდებულება 14.4%-დან 10.8%-მდე შემცირდა, მაგრამ ამ კლების მიზეზი შუა აზიაში გაზრდილი რეექსპორტი გახდა. ადგილობრივი ექსპორტის წილი პირიქით, 17.7%-დან 19.4%-მდე გაიზარდა.

ომის შემდეგ ლიეტუვამ რუსეთიდან იმპორტიც 5.3 მლრდ-დან 2.3 მლრდ დოლარამდე შეამცირა, მათ შორის წიაღისეულის 3.7 მლრდ-დან 1.7 მლრდ დოლარამდე (2022 წლისთვის).

დეპუტატს ლიეტუვა უბრალოდ არ უხსენებია, მისი მტკიცებით, ლიეტუვა საქართველოს მთავრობაზე ზეწოლას ახდენდა, რომ რუსეთის წინააღმდეგ სანქციები შემოეღო. სანქციების დაწესებაზე გარკვეული მოწოდებები პერიოდულად კეთდებოდა, მაგრამ ომის დაწყებიდან თითქმის 3 წლის შემდეგ, რუსეთისთვის სანქციების დაწესების მოთხოვნით, ზეწოლის კონკრეტული მაგალითები ღია წყაროებში არ იძებნება. შესაბამისად, „ფაქტ-მეტრი“განცხადების ამ ნაწილის განხილვაში ვერ შევა.

ლიეტუვისგან განსხვავებით, საქართველო ევროკავშირის წევრი ქვეყანა არაა და იმ სანქციებზე მიერთება, რაც ბრიუსელმა დააწესა, ავტომატურად არ ევალება. საქართველოს რუსეთის წინააღმდეგ ორმხრივი სანქციები არ აუმოქმედებია, თუმცა მათი აღსრულების პირობა დადო, დაიბლოკა რუსეთში გაცემული VISA და Master Card ბარათები, ფინანსთა მინისტრ ლაშა ხუციშვილის განცხადებით, სანქციების გვერდის ავლის 1700-ზე მეტი მცდელობა გამოავლინეს.

ფაქტობრივად განულდა ავტოექსპორტი რუსეთში. პირდაპირი ფრენების აღდგენას ნამდვილად მოჰყვა უარყოფითი შეფასებები, კეთდებოდა განცხადებები სანქციების დაწესებაზეც და ანალოგიური მოწოდება ევროპარლამენტის რეზოლუციაშიც ჩაიწერა, თუმცა ოფიციალურ დონეზე, ორმხრივი სანქციების დაწესების მოთხოვნა და მით უმეტეს მუქარა, არ ყოფილა.

ნიკოლოზ სამხარაძე შესაძლოა ყოფილი ვიცე-პრემიერის ჟიგიმანტას პავილიონისის და სხვა მაღალჩინოსნების განცხადებებს გულისხმობდა, თუმცა მათი განცხადებები ძირითადად რუსული კანონის კრიტიკას ეხებოდა.

ნიკოლოზ სამხარაძის მტკიცება, რომ ლიეტუვა საქართველოს სანქციების დაწესებისკენ მოუწოდებდა და თვითონ პარალელურად, ღვინოს ყიდდა რუსეთში, აბსურდულია, რადგან ღვინო სანქცირებულ პროდუქტთა სიაში არ შესულა და მისი გაყიდვა ლიეტუვისთვის სანქციების დარღვევა ვერ იქნებოდა.

დეპუტატის განცხადება ასევე მანიპულაციურია, რადგან მან მხოლოდ ერთი პროდუქტი (ღვინო) აიღო, მაშინ როცა ლიეტუვამ, საქართველოსგან განსხვავებით, რუსეთთან სავაჭრო ბრუნვა (როგორც ექსპორტი, ასევე იმპორტი) გაანახევრა.

განცხადება ფაქტობრივ ტყუილსაც შეიცავს, ლიეტუვამ 2023 წელს რუსეთში 62 მლნ დოლარის ღირებულების 15 მლნ ლიტრი ღვინო გაყიდა, ხოლო საქართველომ 168 მლნ დოლარის ღირებულების 62 მლნ ლიტრი ღვინო, ანუ თანხობრივად 2.7-ჯერ და რაოდენობრივად 4-ჯერ მეტი.

აბსურდული შედარების, მანიპულაციისა და ფაქტობრივი ტყუილის გათვალისწინებით, „ფაქტ-მეტრმა“ ნიკოლოზ სამხარაძის განცხადება შეაფასა როგორც ტყუილი.