ვაქცინაცია მედიცინის ერთ-ერთი მთავარი მიღწევაა. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ინფორმაციით, ვაქცინაციის საშუალებით, ყოველწლიურად, 2-3 მილიონი ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენა ხერხდება. გლობალურად ვაქცინაციის მასშტაბების გაზრდის შემთხვევაში, დამატებით 1.5 მილიონი ადამიანი გადარჩებოდა.

ვაქცინაცია მილიონობით ადამიანს ისეთი მძიმე დაავადებებისგან და მისგან გამოწვეული სიკვდილისგან იცავს, როგორებიცაა: პოლიომელიტი, წითელა, წითურა, ყივანახველა, ტეტანუსი, დიფტერია, ჩუტყვავილა, ყბაყურა, ცოფი, B ჰეპატიტი, გრიპი და ა.შ.

დაავადებები, რომელთა დამარცხებაც მსოფლიომ ვაქცინით შეძლო

მსოფლიოში პირველი ვაქცინის შექმნა ინგლისელი ექიმის, ედუარდ ჯენერისის სახელს უკავშირდება, რომელმაც 1796 წელს ყვავილის საწინააღმდეგო ვაქცინა აღმოაჩინა. ყვავილის ვირუსი ერთ-ერთი ყველაზე მომაკვდინებელი დაავადება იყო. 1967 წელს გლობალური იმუნიზაცია დაიწყო და, საბოლოოდ, 1977 წელს ვირუსი პრაქტიკულად აღარ არსებობდა. 1980 წელს კი მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ ყვავილის ვირუსის აღმოფხვრის შესახებ ოფიციალურად განაცხადა.

პოლიომელიტი

პოლიომელიტი, რომელიც პოტენციურად მომაკვდინებელი მწვავე ვირუსული დაავადებაა და ყველაზე რთული ფორმით - ადამიანის პარალიზებით ვლინდება, ვაქცინაციის შედეგად აშშ-ში სრულიად აღმოიფხვრა. 1979 წლის შემდეგ პოლიომელიტით ინფიცირების არცერთი ადგილობრივი შემთხვევა ამერიკაში არ დაფიქსირებულა. რაც შეეხება მსოფლიოს, ვაქცინაციის შედეგად 1988 წლის შემდეგ დაავადების ინციდენტობა 99%-ზე მეტით შემცირდა. 1988 წელს პოლიომელიტის 350 000 შემთხვევა დაფიქსირდა, 2019 წელს კი - მხოლოდ 175 შემთხვევა. 2020 წლის მონაცემებით, პოლიომელიტისადმი ენდემურ კერებად მხოლოდ ორი ქვეყანა (ავღანეთი და პაკისტანი) რჩება, მაშინ როდესაც 1988 წელს ის 125 ქვეყანაში იყო გავრცელებული. საქართველოში 1988 წელს პოლიომელიტის ერადიკაციის [1] პროგრამა დაიწყო, რომლის წყალობითაც, 2002 წელს საქართველო პოლიომელიტისგან თავისუფალ ტერიტორიად გამოცხადდა.

წითელა

წითელა მწვავე ვირუსული ინფექციაა, რომელიც ერთ-ერთ ყველაზე გადამდებ დაავადებად ითვლება. იმუნიზაციის შედეგად, მსოფლიოში 2000-2018 წლებში წითელათი გარდაცვალების მაჩვენებელი 73%-ით შემცირდა. UNICEF-ის მონაცემებით, ამ პერიოდში წითელას ინფექციას 23.2 მილიონი ბავშვის სიცოცხლე გადაურჩა. ვაქცინაციის მნიშვნელობა განსაკუთრებით კარგად ისეთ შემთხვევებში ჩანდა, როცა გარკვეული მიზეზებით ( რომელიმე წელს) იმუნიზაციის პროცესი ვარდებოდა. მაგალითად, წითელას ვაქცინის უსაფრთხოების დამადასტურებელი სანდო მტკიცებულებების მიუხედავად, ბევრი მშობელი შვილის აცრისგან თავს მაინც იკავებდა. შედეგად, 1992 წლის შემდეგ, 2019 წელს ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა წითელას ყველაზე დიდი აფეთქება განიცადა. CDC-ის თანახმად, ინფიცირებულთა უმეტესობას MMR ვაქცინაცია ჩატარებული არ ჰქონდათ. საქართველოში წითელა სავალდებულო რეგისტრაციას და ეპიდზედამხედველობას ექვემდებარება. საინტერესოა, რომ 2013 წელს წითელათი ავადობის მაჩვენებელმა მნიშვნელოვნად იმატა. პიკი 2008 წელს იმუნიზაციის პროცესის ჩავარდნით იყო განპირობებული, რამაც მოსახლეობის არაიმუნური ფენის დაგროვებას და 2013 წელს წითელათი ავადობას შეუწყო ხელი.

პაპილომავირუსი

პაპილომავირუსი სქესობრივი გზით გადამდებ დაავადებას წარმოადგენს, რომელსაც შეუძლია, საშვილოსნოს ყელის კიბო გამოიწვიოს. CDC-ის მონაცემებით, პაპილომავირუსით გამოწვეული ინფექციები და საშვილოსნოს ყელის სიმსივნეები ვაქცინის გამოყენების შემდეგ მნიშვნელოვნად შემცირდა - კონკრეტულად, ვაქცინირებულ თინეიჯერ გოგონებში 86%-ით, ახალგაზრდა ქალებში 71%-ით, ხოლო ზრდასრულ ქალებში კი 40%-ით დაეცა. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის თანახმად, ვაქცინაციის წყალობით საშვილოსნოს ყელის კიბოს სრულიად აღმოფხვრაა შესაძლებელი. იმუნიზაციისა და ვაქცინების გლობალური ალიანსის (GAVI) მხარდაჭერით, საქართველოში 2017 წლიდან საშვილოსნოს პაპილომა ვირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია დაიწყო.

დიფთერია

დიფთერია ერთ-ერთი მწვავე ინფექციური დაავადებაა, რომელიც მოიცავს რესპირატორულ და ნევროლოგიურ სიმპტომებს და უარეს შემთხვევაში - სიკვდილს იწვევს. CDC, ადრეული ასაკიდან დაწყებული ვაქცინაციის წყალობით, დიფთერიას დიდი ხნის წინათ არსებულ დაავადებად მოიხსენიებს. ვაქცინა, სახელწოდებით DTaP დიფთერიის, ტეტანუსისა და ყივანახველასგან იცავს. აშშ-ში 2004 წლიდან 2015 წლამდე დიფტერიის მხოლოდ 2 შემთხვევა დაფიქსირდა. დედათა და ახალშობილთა ტეტანუსი კი, რომელიც ძალზე ფატალურია, 2019 წლის 12 ივლისისთვის 12 ქვეყანაში აღმოიფხვრა. საქართველოში ბოლო წლებში დიფთერიის მხოლოდ ერთეული შემთხვევები დაფიქსირდა.

Hib (ჰემოფილუს ინფლუენცა)

Hib (ჰემოფილუს ინფლუენცა) ბაქტერიული დაავადებაა, რომელიც ძირითადად 5 წლამდე ასაკის ბავშვებში ვლინდება. მას ბავშვთა იმუნური სისტემისა და ტვინის სერიოზული დაზიანება, სმენის დაკარგვა ან სიკვდილის გამოწვევა შეუძლია. ვაქცინის წყალობით უკვე არც ეს დაავადებაა ფართოდ ცნობილი. ამერიკაში ვაქცინაციამდე ყოველწლიურად 20 000-ზე მეტი ბავშვი ინფიცირდებოდა, 2019 წელს კი მხოლოდ 14 შემთხვევა გამოვლინდა.

აუცილებელია, გვახსოვდეს, რომ ვაქცინაციით არა მხოლოდ საკუთარ თავს, არამედ გარშემომყოფებსაც ვიცავთ. ჩვენ ირგვლივ არიან ადამიანები, რომლებიც ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო, რაც შეიძლება ალერგიით გამოიხატებოდეს, ვაქცინაციით ვერ სარგებლობენ. ამიტომ ისინი მათ გარემოცვაზე არიან დამოკიდებულნი, თუ რამდენად დიდია მათ შორის ვაქცინირებულთა რიცხვი (ვაქცინირებული პირები ვირუსს ნაკლებად ავრცელებენ).

ნებისმიერი ვაქცინის გამოყენების დაწყების დღიდან, ეროვნული ჯანდაცვის ორგანოები და ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ვაქცინის ნებისმიერ გვერდით ეფექტზე დაკვირვებას მუდმივ რეჟიმში აწარმოებენ და ამ ეფექტის სიმძიმეს ადგენენ. ასევე აცრილი ადამიანებისგან შემოსულ შეფასებებს აანალიზებენ. ვაქცინის უსაფრთხოება კრიტიკული მნიშვნელობისაა და შესაბამისად, რეგულარული შეფასებები და დამტკიცების შემდგომი კლინიკური კვლევები ტარდება, რომლებიც ვაქცინის უსაფრთხოების და ეფექტურობის პარამეტრების დასადგენად არის მიმართული.