2014 წლის 24 ივლისს, ბრიტანულ გამოცემა The Guardian-თან ინტერვიუში, საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრმა, გიორგი კვირიკაშვილმა განაცხადა: "ჩვენ გვაქვს რეგიონში ყველაზე დაბალი გადასახადები, გამარტივებული სასაზღვრო პროცედურები, არაკორუფციული გარემო და ძალიან კარგი საჯარო სერვისები. არცერთ ქვეყანას ჩვენს რეგიონში არ შეუძლია დასავლეთს შესთავაზოს მსგავსი დადებითი ფაქტორები" (www.ipn.ge).

ფაქტ-მეტრი ვიცე-პრემიერის ამ განცხადების სიზუსტით დაინტერესდა.

ბიზნეს გარემოს შედარება რეგიონის სხვადასხვა ქვეყნებს შორის კომპლექსურ ეკონომიკურ ანალიზს საჭიროებს. თუმცა, სიმარტივისთვის, ასეთი ანალიზისთვის შესაძლებელია გამოვიყენოთ საერთაშორისო რეიტინგები, რომლებიც ქვეყნის საინვესტიციო და ეკონომიკური მდგომარეობის მუდმივ მონიტორინგს ახორციელებენ. მსგავსი რეიტინგები იკვლევენ სხვადასხვა ფაქტორებს, რომლებიც ქვეყანაში კომერციული საქმიანობის წარმართვაზე გავლენას ახდენენ. ამ ტიპის რეიტინგებიდან ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული – Doing Business–ია, რომელსაც მსოფლიო ბანკის ჯგუფის ორი ორგანიზაცია: მსოფლიო ბანკი (WB) და საერთაშორისო ფინანსური კორპორაცია (IFC) ახორციელებენ. აღნიშნული კვლევა 2004 წლიდან, მსოფლიო ბანკის ჯგუფის წევრ ყველა ქვეყანაში ტარდება. Doing Business შემდეგ კომპონენტებს მოიცავს:

1. ბიზნესის დაწყების სიმარტივე;
2. სამშენებლო ნებართვის აღება;
3. ელექტროენერგიის ხელმისაწვდომობა;
4. ქონების რეგისტრაცია;
5. კრედიტის აღება;
6. ინვესტორთა დაცულობა;
7. გადასახადების გადახდა და მათი მოცულობა;
8. საგარეო ვაჭრობის სიმარტივე;
9. კონტრაქტის პირობების აღსრულება;
10. საწარმოს ლიკვიდიცია.

Doing Business 2014-ის მიხედვით (2013

წლის კვლევა), საქართველო ბიზნესის კეთების სიმარტივით მე-8 ადგილზეა. 2013 წელს, ამ კომპონენტში ჩვენი ქვეყანა (კვლევა, რომელიც 2012 წელს ჩატარდა) მე-9 ადგილზე იყო, ხოლო 2012 წელს მე-16 ადგილზე. ასევე, საინტერესოა განვიხილოთ ხსენებული კვლევის სხვადასხვა კომპონენტები და ისინი ერთმანეთს რეგიონულ ჭრილში შევადაროთ.

ცხრილი 1.

კომპონენტი / ქვეყანა	საქ.	აზრ.	სომ.	თურქ.	უკრ.	რუმ.	ბულ.	რუს.
Doing Business 2014 რეიტინგი	8	70	37	69	112	73	58	92
ბიზნესის დაწყება	8	10	6	93	47	60	65	88
სამშენებლო ნებართვის აღება	2	180	79	148	41	136	118	178
ელექტროენერგიის ხელმისაწვდომობა	54	181	109	49	172	174	135	117
ქონების რეგისტრაცია	1	13	5	50	97	70	62	17
კრედიტის აღება	3	55	42	86	13	13	28	109
ინვესტორთა დაცვა	16	22	22	34	128	52	52	115
გადასახადების გადახდა	29	77	103	71	164	134	81	56
საგარეო ვაჭრობის სიმარტივე	43	168	117	86	148	76	79	157
კონტრაქტის აღსრულება	33	28	112	38	45	53	79	10
საწარმოს ლიკვიდაცია	88	86	76	130	162	99	92	55

წყარო: Doing Business 2014. World Bank

ცხრილი 1. წარმოაჩენს საქართველოს ლიდერობას რეიტინგის უმეტეს კომპონენტში. თუმცა, აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ კვლევა ძირითადად ბიუროკრატიული საფეხურების სიმრავლისა და სირთულის შესაფასებლად წარმოებს და არ მოიცავს ისეთ ფაქტორებს, როგორიცაა ქვეყანაში არსებული კადრების კვალიფიკაცია, ინფრასტრუქტურის განვითარების დონე და ა.შ. თუმცა, როგორც ეკონომიკის მინისტრმა განაცხადა, საქართველოს მართლაც საუკეთესო შედეგები აქვს რეგიონში საჯარო სერვისებისა და გადასახადების გადახდის სიმარტივის კუთხით.

ვიცე-პრემიერის განცხადებით, საქართველოს რეგიონში ყველაზე დაბალი გადასახადები აქვს. აღნიშნულ საკითხს ხსენებული კვლევა გადასახადების ადმინისტრირების კომპონენტში ეხება. კვლევაში თითოეული ქვეყნისთვის დათვლილია გადასახადების რაოდენობა და მათი პროცენტული წილი კომპანიის დაუბეგრავ მოგებაში. ამ მხრივ, ზემოთ ხსენებულ ქვეყნებს შემდეგი მაჩვენებლები აქვთ:

ცხრილი 2.

ქვეყანა	საქ.	აზრ.	სომ.	თურქ.	უკრ.	რუმ.	ბულ.	რუს.
გადახდების რაოდენობა	5	18	10	11	28	39	13	7
გადასხადების % წილი კომპანიის მთლიან მოგებაში	16.4	40	38.8	40.2	54,9	42.9	27.7	50.7

წყარო: Doing Business 2014. World Bank

ცხრილი 2. გვაჩვენებს, რომ საქართველოში, რეგიონის სხვა ქვეყნებთან შედარებით, მართლაც ყველაზე დაბალი გადასახადებია. აგრეთვე ნაკლებია გადახდების რაოდენობაც, რაც ნაკლებ ბიუროკრატიულ პრობლემებს იწვევს.

გიორგი კვირიკაშვილმა კორუფციის დაბალ დონეზეც გაამახვილა ყურადღება. ამ კუთხით, არსებობს ორგანიზაცია „საერთაშორისო გამჭვირვალობის“ მიერ ჩატარებული კვლევა, რომლის მიხედვითაც 2013 წელს საქართველო მსოფლიოში 55-ე ადგილზეა იყო, და კორუფციის უფრო ნაკლები დონე რეგიონში მხოლოდ თურქეთში აღინიშნებოდა (53-ე ადგილი). კვლევაში რუსეთი და აზერბაიჯანი 127-ე ადგილს იკავებენ, სომხეთი 94-ე ადგილზეა, რუმინეთი 69-ე, ბულგარეთი კი 77-ზე. შესაბამისად, ეკონომიკის მინისტრის განცხადება ამ კუთხითაც მეტწილად ზუსტია.

დასკვნა

ფაქტ–მეტრის კვლევის შედეგად გაირკვა, რომ საქართველო გადასახადებისა და ბიუროკრატიული ბარიერების სიმცირის კუთხით რეგიონში მართლაც ლიდერია. ქვეყანა ასევე ლიდერობს კორუფციის დაბალი დონით. მიუხედავად ამისა, უნდა აღინიშნოს, რომ ინვესტორები გადაწყვეტილების მიღებისას უფრო მეტ ფაქტორს ითვალისწინებენ ვიდრე დაბალი გადასახადები და ბიუროკრატიული საფეხურებია. საინვესტიციო გადაწყვეტილების მიღებისას უმნიშვნელოვანესი ფაქტორებია: ქვეყანაში არსებული კადრების კვალიფიციურობა, ქვეყნის ეკონომიკის მასშტაბი, მისი პოტენციალი, საერთაშორისო გადაზიდვებისათვის საჭირო ინფრასტრუქტურის დონე (პორტების, რკინიგზისა და მაგისტრალების განვითარების დონე), ასევე გეოპოლიტიკური და შიდაპოლიტიკური სტაბილურობა. ეს ფაქტორები ხშირ შემთხვევაში უმნიშვნელოვანეს გავლენას ახდენენ ინვესტორის გადაწყვეტილებაზე. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს კარგი საინვესტიიო გარემოს შეთავაზება შეუძლია, მას არ აქვს ისეთი მასშტაბები და ინფრასტრუქტურა, როგორიც მაგალითად თურქეთს, რუმინეთს და ბულგარეთს.

ზემოთ განხილული ფაქტორების გათვალისწინებით, ფაქტ–მეტრი ასკვნის, რომ გიორგი კვირიკაშვილის განცხადება: „ჩვენ გვაქვს რეგიონში ყველაზე დაბალი გადასახადები, გამარტივებული სასაზღვრო პროცედურები, არაკორუფციული გარემო და ძალიან კარგი საჯარო სერვისები. არცერთ ქვეყანას ჩვენს რეგიონში არ შეუძლია დასავლეთს შესთავაზოს მსგავსი დადებითი ფაქტორები,” არის მეტწილად სიმართლე.